Вадохрышча Гасподняе - адно з самых вялікіх і любімых праваслаўнымі вернікамі свята, галоўнай традыцыяй якога на працягу многіх стагоддзяў застаецца чын вадасвяцця. Яго здзяйсняюць і ў вялікіх храмах, і ў маленькіх капліцах, і нават на сціплых сельскіх крыніцах. Лічыцца, што вадохрышчанская, або богаяўленская, вада валодае адмысловымі ўласцівасцямі: можа не псавацца гадамі і выгаіць шматлікія хваробы.
Заснежаная дарога прывяла ў Свята-Петра-Паўлаўскі храм-помнік у аграгарадку Лясная - менавіта ў гэтых месцах больш за 300 гадоў таму рускія на чале з Пятром Першым разграмілі шведаў. У гонар гэтай знамянальнай бітвы, якую цар усяе Русі называў маці палтаўскай перамогі, у 1912 годзе і быў пабудаваны рэлігійны будынак - манументальны, аднакупальны і зусім не падобны на ўсе астатнія.
Храм абарончага ці вежавага тыпу стаіць на адкрытай прасторы ў самым цэнтры аграгарадка, а невысокія аднапавярховыя пабудовы ў зоне бачнасці толькі падкрэсліваюць яго веліч. Хутчэй, ён больш падобны да духоўнага маяка, да якога ўсёй душой цягнуцца вернікі. І сапраўды - мы прыязджаем на літургію ў самую завіруху з думкай, што па такім надвор'і наўрад ці будзе шмат вернікаў, і памыляемся - увесь храм запоўнены, людзі стаяць цэлымі сем'ямі, з маленькімі дзецьмі на руках. Прычым шмат хто прыехаў з іншых месцаў, і ад гэтага становіцца радасна.
«Прыехаў сёння з Магілёва, таму што тут па-сапраўднаму святое месца - гістарычна так склалася, - дзеліцца Аляксандр Емяльянаў. - Ужо гадоў 20 на царкоўныя святы бываю ў гэтым храме. Сам святар тут дзівосны - добры, набожны, вельмі добры, з душой ставіцца да ўсіх вернікаў, і гэта размяшчае. Свята Вадохрышча вельмі любім, гэта сама аснова праваслаўя. З хрышчэння пачынаецца жыццё праваслаўнага чалавека, таму, напэўна, адсюль і ідзе шанаванне гэтага свята».
Асвяціць ваду на службу прыйшла і Алена Шукалава, мясцовы бібліятэкар. Жанчына нарадзілася і амаль 55 гадоў пражыла ў гэтых мясцінах. Не магла сёння не пабываць у храме - даўняя традыцыя, якую яна спраўна прытрымліваецца кожны год. Кажа, так павялося спрадвеку ад дзядоў і прадзедаў. «Я і суседскай бабулі вадзіцы набрала - мне няцяжка, - усміхаецца яна. - У нас у аграгарадку ўсе адзін аднаму дапамагаюць. Сваю асвячоную вадзіцу захоўваю цэлы год, п'ю яе калі нешта забаліць. Верыць трэба, без веры яе сіла не дапаможа. Імкнуся і на службе пабыць, ды і бацюшка наш сёння прыехаў - заўсёды яго вельмі чакаем. У храме заўсёды збіраецца вельмі шмат людзей, гэта сёння надвор'е крыху падвяло».
Трэба аддаць належнае, многія спецыяльна прыязджаюць для таго, каб сустрэцца з айцом Апанасам, які больш за 25 гадоў узначальваў гэтую парафію з самага яе заснавання. Ужо некалькі год ён з'яўляецца рэктарам Мінскай духоўнай акадэміі. Тым не менш выкарыстоўвае любую магчымасць, каб прыехаць у родныя мясціны, правесці тут службу, пабачыцца і пагутарыць з людзьмі. Мясцовыя жыхары, ці, як ён іх ласкава заве, «мае леснянцы», адказваюць узаемнасцю і заўсёды рады сустрэчы. Мусіць, менавіта ад гэтай сяброўскай і нават сямейнай атмасферы святочная царкоўная служба насычаная адмысловай цеплынёй.
«У любога чалавека родныя мясціны, радзіма - гэта тое, што ў глыбіні сэрца, - дзеліцца бацька Апанас. - Тым больш Каляды, Вадохрышча - сямейныя святы. Нават у маім дзяцінстве, у савецкі перыяд, калі праявы веры былі вельмі слабыя, мы ўсё роўна іх пачыталі - застаўся ў памяці не толькі Новы год. Па ўспамінах родных, мой дзядуля яшчэ па тых часах на Вадохрышча хадзіў на рэчку акунацца ў палонку. Усе гэтыя ўспаміны вельмі дарагія, і для мяне важна, каб традыцыя не згасла. Калі я стаў служыць у Лясной, шмат распытваў і даведваўся, што тут было. Напрыклад, раней жыхары гэтых мясцін хадзілі па ваду ў крыніцы і крыніцы, а са з'яўленнем вадаправода ўсё гэта было закінута. Так каля некалькіх гадоў таму з'явілася ідэя аднавіць тут крыніцу, зрабіць купель».
Па словах айца Апанаса, людзі цягнуцца ў храм, сабраліся і сёння - вадзіцы набраць і пагутарыць. «Усе рады ўбачыць адзін аднаго, на службе былі нават дастаткова пажылыя прыхаджане - і за 80 гадоў, і пад 90, - кажа святар. - Нягледзячы на свае гады і немачы, старэйшае пакаленне заўсёды ідзе на свята ў храм, збіраецца на богаслужэнне. Прыйшла і моладзь. Сёння мы пабываем і на крыніцы ў Лясной, і на крыніцы ў вёсцы Страцяеўка, і на помніку прыроды Блакітнай крыніцы. Свята Вадохрышча - усюды свята, але для мяне асабліва дорага сустракаць і праводзіць яго тут, таму што тут - наш храм і людзі, якія мне дарагія. Жадаецца з імі пабываць, пагутарыць, памаліцца, нават разам папіць чаю. Усё ж дастаткова вялікая частка майго жыцця прайшла ў гэтых месцах».
Вяртаючыся да Вадохрышча, айцец Апанас тлумачыць, што чын асвячэнне вады - старажытная царкоўная традыцыя. «Свята ў такім богаслужэбным вымярэнні пачынаецца заўсёды напярэдадні, з учора, - кажа ён. - Служба, якая пачалася ў Вадохрышчанскую куццю, завяршаецца водасвяццем. Даўней напярэдадні Вадохрышча ваду асвячалі ў храмах, а ўжо на само свята ішлі на раку, на крыніцу - гэта звалася сход на Ярдан, нават палонку звалі "іярдань". Так было: напярэдадні чалавек пабудзе ў храме, зможа памаліцца, спавядацца, прычасціцца і вадзіцы набраць. А ўжо ў само свята ішлі на рэкі набраць вады, была і традыцыя акунання. Не магу сказаць, што яна вельмі важная, але калі чалавек хоча, чаму б не. Я часам таксама акунаюся, калі бывае настрой і здароўе. Гасподзь дабраслаўляе нашы намеры і працы, каб добрыя думкі сталі нашымі добрымі справамі».
Асобнае апавяданне айца Апанаса - аб сіле ацаленьня і прасвяднай дапамогі вадохрышчанскай вады, пра якую шмат чытаў і чуў. «Я стаў служыць у Лясной у лютым 1995 года, і першы раз ваду на Вадохрышча тут асвячаў суровай зімой 1996-га, - дзеліцца ён. - У мяне і цяпер ёсць вадохрышчанская вада гэтага года, я яе спецыяльна не кансерваваў. Яна стаіць у алтары храма ў звычайнай пляшцы і па сённяшні дзень. Гэтая леснянская вадохрышчанская вада 1996 года чыстая і смачная, і да гэтага часу захоўваецца. Сапраўды, вадохрышчанская вада мае вялікую жыватворную сілу, але яна дзейнічае толькі тады, калі чалавек звяртаецца да Бога. Гасподзь дае не па нашых заслугах, а па нашых патрэбах: мы просім і атрымліваем, як дзеці Божыя».
На гэтае вялікае праваслаўнае свята святар дае слушную параду: важна захаваць мір, павагу і ўзаемаразуменне, асабліва калі чалавек жыве ў сям'і. У святочныя святыя вечары лепш пазбегнуць дробных сутычак, сварак і вострых слоў, адысці ад канфліктных сітуацый. Здаецца, дробязь - а ўнутраны стан ужо не тое. «Добрае размяшчэнне і настрой заўсёды адчуваецца людзьмі, - усміхаецца айцец Апанас. - Важна і самому захоўваць у душы мір і згоду з сабой і сваім сумленнем, а таксама распаўсюджваць гэта вакол сябе, прычым не нейкім вучэннем, а ўласным прыкладам. Калі людзі адзінокія, то ў гэтыя святыя вечары і дні заўсёды раю патэлефанаваць знаёмым і сябрам - павіншаваць і паразмаўляць, гэта таксама важна. Важна пачуць добрае слова, і важна яго сказаць - ад усяго сэрца».
Пасля літургіі ў храме адпраўляемся за айцом Апанасам на мясцовую рачулку ў аграгарадку Лясная, якая па-майстэрску пятляе паміж дрэвамі. Абрысы яе абмялелага рэчышча можна прыкмеціць па цёмным мокрым снезе. У гэта цяжка паверыць, але старажылы сцвярджаюць, што ў часы Пятра Першага ў Лясной цякла паўнаводная суднаходная рака, якая з часам абмяльчэла. Паданьне паданьнем, але доказы былі знойдзеныя, калі каля васьмі гадоў таму вырашылі добраўпарадкаваць крыніцу і зрабіць купель. Выбралі месца, асвяцілі яго і прыступілі да работ. Выкапалі прыкладна на 1,2 м у глыбіню - знайшлі стары дуб. Дрэва распілавалі, а пад ім яшчэ праз столькі ж метраў пайшоў жоўценькі пясочак і ўдарылі тры ключы. «Бацька Апанас як ведаў, што тут капаць трэба», - дзівяцца мясцовыя жыхары.
Цяпер на месцы акультуранай крыніцы ў тым ліку праходзяць богаслужэнні, на гэты раз - чын асвячэння вады. Нягледзячы на снег і мароз на свежым паветры сабралася каля дзясятка чалавек, у святочнай малітве разам са сваімі бацькамі Юрыем і Наталляй Філімонавымі ўдзельнічаў і паўгадавы Міхаіл. «Я родам з гэтых месцаў, хаця самі жывем цяпер у Магілёве, - дзеліцца кіраўнік сямейства. - Бацюшку ведаем асабіста, ездзім сюды даўно. Гэтае сямейнае свята традыцыйна адзначаем усё разам. Раней ездзілі акунацца на Блакітную крыніцу. Памятаю, аднойчы быў мароз большы за 20 градусаў, выходзім з вады - і ногі маментальна пакрываюцца лёдам. Дзіўна, што пасля такіх водных працэдур на Вадохрышча мы ні разу не захварэлі. І гэта шмат аб чым кажа».
Яшчэ адной кропкай вадохрышчанскага маршруту стала крыніца ў вёсцы Страцяеўка, назва якой таксама звязана з Пятром Першым - кажуць, што менавіта тут ён страціў свой гадзіннік. У ранейшыя часы гэта быў вялікі і шматлюдны населены пункт, яго нават называлі мясцовым Кітаем, а зараз тут засталося ўсяго некалькі дзясяткаў мясцовых жыхароў. Доўгія гады крыніцу даглядала бабуля 1928 года нараджэння, якая жыла побач - прыбірала тэрыторыю і заўсёды вельмі чакала гасцей: радавалася, калі прыходзілі набраць вадзіцы. «Няхай крыніца ля майго дома ўсім людзям паслужыць», - паўтарала яна. У мінулым годзе жанчыны не стала, але на традыцыю мясцовыя жыхары не забыліся.
Вось і ў гэты раз прыезду бацюшкі чакалі з нецярпеннем і нават прыйшлі загадзя - да нашага прыезду ўвесь выпаўшы снег вакол крыніцы быў ужо прытаптаны. Айцец Апанас прачытаў малітву, асвяціў ваду і даў наказ людзей на добрыя справы, пажадаўшы ім здароўя і міру ў сэрцах. «У Страцяеўцы жыў увесь мой род - і дзяды, і прадзеды, - дзеліцца Надзея Аўдзеенка. - На Вадохрышча прыходжу сюды кожны год - калі была жывая мама, хадзілі разам з ёй, зараз адна. Набіраю вады і дзецям сваім - дачцы і сыну, і суседцы зараз занясу. У гэты дзень важна не проста набраць вады, але і адчуць радасць ад самага свята Вадохрышча, зарадзіцца добрым настроем. За гэтым таксама сюды іду. Ваду захоўваю на працягу года: і для здароўя глыток зраблю, і хату папырскаю, каб усё добра было, для дабрабыту».
БЕЛТА
